Vroeger gingen uitvaarten altijd gepaard met een kerkdienst en de bijbehorende rituelen. Tegenwoordig is de maatschappij individueler en minder kerkelijk. Toch blijven rouwrituelen een belangrijk onderdeel van het afscheid vormen. Ze bieden mogelijkheid tot onderlinge verbinding en dragen bij aan de rouwverwerking. Daarom zie je tegenwoordig ook bij niet-kerkelijke afscheidsvieringen nieuwe rouwrituelen ontstaan. In dit tweedelige blog, zet ik een aantal van deze moderne rituelen op een rij.
Dood en verlies is voor kinderen vaak moeilijk te begrijpen. Het is belangrijk om in deze tijd je kinderen extra Aandacht te geven. Afscheid nemen moet je leren. Rituelen kunnen op een speelse manier helpen uitdrukking te geven aan gevoelens. Zo kunnen kinderen leren met afscheid en verlies om te gaan en komt er ruimte voor hen om hierover te praten.
Kaarsen ontsteken
Kaarsen staan voor licht en warmte. Ook bij het nemen van afscheid biedt dit symbolische licht veel troost. Het zorgt voor nieuw licht in een donkere tijd. Ook staat kaarslicht voor het oneindige. Want hoewel de kaars opbrandt, kan met het vlammetje weer een nieuwe kaars worden aangestoken. Zo is het licht oneindig en onsterfelijk.
Dat geeft prachtig weer hoe ook na het overlijden van een dierbare, de volgende generatie doorgaat en zijn licht blijft doorgeven. Ik vind het zelf altijd mooi om aan te stippen hoe we met een kaars de overledene nog een laatste keer in het licht van onze warmte en liefde zetten. En voor wie er in een hiernamaals gelooft, kan het vlammetje voor de overledene het pad verlichten op zijn of haar laatste reis.
Lintenritueel
Het lint staat symbool voor verbinding. Door linten in een ritueel te gebruiken, creëer je een tastbare verbinding tot aan het definitieve afscheid. Ik heb dit mogen meemaken bij het overlijden van Thea, een dame die een bijzonder hechte vriendschap had met haar beste vriendin Juul. De twee waren wel 40 jaar lang bevriend geweest. Juul had een mooi lint uitgekozen waarvan Thea in de kist het uiteinde in handen kreeg. Bij het sluiten van het deksel, hing een deel van het lint nog uit de kist zodat de verbinding bleef bestaan. Pas op het laatste moment werd het lint doorgeknipt. Het doorknippen is natuurlijk een geladen moment, maar dit symbolisch loslaten is een waardevol begin van de rouwverwerking. Bovendien biedt het troost dat na dit verbreken van de verbinding, er toch nog een deel van de verbinding of relatie symbolisch mee naar huis kan worden genomen. Van de overgebleven stukken lint kan ook een armband worden gemaakt als aandenken.
Rouwrituelen met geuren
In de Westerse Wereld is het gebruik van geur bij rouwrituelen niet zo bekend. Maar er bestaan culturen waar dit heel normaal is. Zo wordt bij een Hindoestaanse uitvaart het lichaam van de overledene met kruiden en geurwater besprenkeld. Geur wordt in andere culturen vaak als offer gebruikt. Maar daarnaast heeft het ook een sterke link met herinneringen. Bij het ruiken van een bepaalde geur, komt de herinnering aan iets of iemand als vanzelf weer tot leven. Bij een afscheidsdienst kun je dit gebruiken door de linten uit een lintenritueel te parfumeren, bijvoorbeeld met de favoriete geur van de overledene. Ook is er geurstrooisel verkrijgbaar dat in het graf kan worden gestrooid.
De laatste verzorging
Ook de Laatste Verzorging is een vorm van een ritueel. Ik vind het mooi en waardevol wanneer de familie meehelpt aan de laatste verzorging van de overledene. Daarbij vraag ik vaak of zij de handen van hun dierbare willen inwrijven met mooi geurende etherische vanille olie. Op deze manier kunnen nabestaanden de handen verzorgen die hén altijd verzorgd hebben en daarmee hun dank symboliseren. Het is een bijzonder intieme manier van afscheid nemen.
Wat voor soort rituelen er bij een Uitvaart worden uitgevoerd, en hoe uitvoerig dat gebeurt, is de persoonlijke keuze van de nabestaanden. Het is belangrijk dat een ritueel bij de overledene en de familie past. Dit geeft de uitvaart een bijzonder persoonlijk karakter. Zo kan een ritueel bijdragen aan een goed afscheid en het begin vormen van gezonde rouw.
Ook voor kinderen bestaan er rituelen die hen helpen bij het afscheid nemen. In mijn volgende artikel vertel ik je daar meer over.
